21. yüzyıl, önceki iki yüzyıl kadar çalkantılı. İçinde bulunduğumuz yüzyılda, küresel ekonomiyi vuran birçok finansal kriz yaşanmıştır. 2000 sonrası dünya piyasalarında yaşanan büyük krizlere yakından bakalım.
2001-2002 Arjantin ekonomik krizi
Arjantin, Aralık 2001 ile Ocak 2002 ortası arasında yıkıcı bir ekonomik krize sürüklendi. Mevduatın kısmen dondurulması, kamu borcunun ödenmemesi ve sabit döviz kurlarının terk edilmesi; üretimde düşüşe, yüksek işsizliğe ve siyasi siyasete yol açtı. ABD dolarına başarısız bir çıpa, Arjantin pezosunu kargaşaya sürükledi. 1 Aralık 2001’de Ekonomi Bakanı Domingo Cavallo, banka mevduatlarının dondurulmasını yasalaştırdı. Öte yandan aileler birikimlerinden mahrum kaldı. Enflasyon oranları da astronomik bir şekilde %5.000’e ulaştı.
2007-2009 küresel mali krizi
2007-2009 küresel mali krizi ABD’de patlak verdi. Büyük Buhran’dan bu yana yaşanan en kötü küresel ekonomik kriz olarak biliniyor. Çünkü dünya çapında finans piyasalarını kasıp kavurdu. Büyük durgunluğu ateşledi. En şiddetli finansal krizlerden biridir. Ayrıca bu krizi ABD’deki konut balonunun çökmesiyle tetikledi. Akabinde dünyanın en büyük yatırım bankalarından biri olan Lehman Brothers’ın iflası ile sonuçlanmıştır. Birçok finansal kurum ve işletme iflasın eşiğinde. Her şeyin normale dönmesi neredeyse on yıl sürdü. Yol boyunca, milyonlarca işi ve parayı silip süpürdü.
Avro bölgesi krizi (2009’dan beri devam ediyor)
Avro bölgesi krizi borç sıkıntılarını ortaya çıkardı. Avrupa Birliği’nde bu kriz 2009’un sonundan beri yaşanıyor. Avro bölgesine üye birçok ülke borçlarını ödeyemez hale geldi. Ayrıca Avrupa Merkez Bankası ve Uluslararası Para Fonu’ndan yardım istemek zorunda kaldılar. Aynı zamanda, bu kriz Avrupa Birliği’ni neredeyse yok etti. Batı toparlanmaya başlarken, 2020 covid pandemisinin tetiklediği en derin krizi başlattı.
Venezuela krizi (2012’den beri devam ediyor)
Venezuela’da yıllardır süregelen ve toplumsal krize dönüşen ekonomik ve siyasi istikrarsızlık var. Sosyoekonomik ve siyasi krizlerden biridir. Venezuela tarihinin en kötü ekonomik krizi. Kriz, ülkede yaşayan birçok insanın hayatını etkiledi. Siyasi yolsuzluk, kronik gıda kıtlığı, ilaç kıtlığı, işyerlerinin kapanması, insan hakları ihlalleri ve petrole yüksek oranda bağımlılık gibi olaylar krizin kötüleşmesine katkıda bulundu.
2014 Rusya mali krizi
Rus ekonomisi, büyük ölçüde gelişen enerji sektörü ve yükselen küresel emtia fiyatları sayesinde 21. yüzyılda önemli ölçüde büyüdü. Bu, Rus ekonomisini enerji ihracatına bağımlı hale getirdi. Aslında, Rus hükümetinin gelirlerinin neredeyse yarısı petrol ve doğal gaz satışından geliyordu. Ancak, küresel petrol fiyatları Haziran 2014’te keskin bir şekilde düştü. Bir varil petrolün fiyatı 100 dolar eşiğinden düştü. Yaklaşık 6 ayda %40 düştü. Petrol fiyatları dünyanın bağlı olduğu bir kaynaktır. Bu nedenle birden fazla ülke için mali kaygı kaynağı olmuştur. Vladimir Putin Kırım’ı işgal ettiğinde enerji sorunu daha da kötüleşti. Bu, ABD ve Avrupa’dan ekonomik yaptırımlarla sonuçlandı. Rus hükümeti agresif parasal genişleme ile karşılık verdiği için yüksek enflasyon ortaya çıktı. Aynı zamanda, Rus bankaları arasında felç edici kayıplar yaşandı.
Rus-Ukrayna savaşı (2014’ten beri devam ediyor.)
Rusya ile Ukrayna arasında devam eden savaş 2014 yılında başladı ve uluslar arası bir çatışmaya dönüştü. Deniz olayları, siber savaş ve artan siyasi gerilimler yaşandı. Şubat 2022’de Rusya, Ukrayna’ya tam ölçekli bir işgal başlattı. Mali tarafta, savaş küresel risk algısını değiştiriyor. Güvenli limanlara olan eğilimi tetikler. Ayrıca küresel enflasyon üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturuyor. Enerji fiyatları rekor seviyelerde.
2015-2016 Çin borsa kargaşası
Çin borsasında yaşanan çalkantı, 12 Haziran 2015’te borsa balonunun patlamasıyla başladı. Şubat 2016’da sona erdi. Çin borsalarının fiyatları, hükümetin tüm çabalarına rağmen düşmeye devam etti. Ekim 2015’te Çin’in sakinliği, Uluslararası Para Fonu’nun Peru’daki yıllık toplantısında tartışmalara neden oldu. Aralık 2015’te Çin borsası şoktan kurtuldu. Bu, dünya pazarındaki büyük krizlerin ortasındaydı.
Covid-19 durgunluğu
Covid-19 sakinliği bugün de devam ediyor. Birçok ülkede sükunet 2020’nin Şubat ayında başladı. 2020’nin başlarında alınan Covid-19 kısıtlamaları küresel ekonomiyi krize sürükledi. Yedi ay içinde her gelişmiş ekonomi resesyona girdi. Sakinlik, birçok ülkede alışılmadık derecede yüksek ve hızlı artışlar gördü. Öte yandan IMF, 2019 yılında dünya ekonomisinin senkronize bir yavaşlama yaşadığını bildirdi.
